Theo nghiên cứu mới nhất về SIB tại Việt Nam do Chương trình phát triển Liên Hợp quốc (UNDP) và Đại học Kinh tế Quốc dân (ĐHKTQD) phối hợp thực hiện, SIB chỉ chiếm 4% khu vực tư nhân nhưng lại là một trong những nhân tố chủ chốt giúp đạt được các Mục tiêu phát triển bền vững.
Mô hình kinh doanh tất yếu
PGS.TS Trương Thị Nam Thắng – Giám đốc Trung tâm Sáng tạo Xã hội và Khởi nghiệp (ĐHKTQD) nhận định, mô hình SIB ra đời là vì Chính phủ không thể giải quyết tất cả các vấn đề xã hội.
“Các SIB có thể giải quyết các vấn đề này theo những cách sáng tạo và thực hiện các mục tiêu bền vững mà Chính phủ không thể làm toàn diện” – bà Catherine Phuong – Trợ lý Giám đốc UNDP Việt Nam bổ sung. Đây cũng là lý do vì sao UNDP ưu tiên phát triển kiểu hình DN này ở Việt Nam. Trước đó, UNDP đã cùng Quỹ Citi Foundaion và Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức sáng kiến Youth Co: Lab Việt Nam 2018 nhằm tìm kiếm thế hệ khởi nghiệp xã hội mới tại Việt Nam.
SIB ở Việt Nam thường có quy mô nhỏ về nhân sự nhưng lại đi đầu trong việc thúc đẩy sự đa dạng và bao trùm trong kinh doanh. Gần như tất cả các SIB đều có nhân viên là nữ và 3/4 số DN này có người khuyết tật trong đội ngũ nhân viên của mình.
Đặc biệt, nghiên cứu chỉ ra rằng, SIB là mô hình kinh doanh bền vững. 70% SIB đang kinh doanh có lợi nhuận, 59% SIB ở Việt Nam lựa chọn cân bằng giữa mục tiêu xã hội và kinh tế, 34% tập trung vào mục tiêu xã hội.Trong đó, việc làm, cuộc sống mạnh khỏe, hạnh phúc cho mọi người và bảo vệ môi trường là 3 lĩnh vực tác động hàng đầu của SIB.
TS.Nguyễn Phương Linh, Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý phát triển bền vững cho rằng: “Đây là một xu hướng tất yếu. Đó là lý do vì sao chúng ta nhìn thấy trên thế giới, và cả ở Việt Nam hiện nay, những tập đoàn lớn cũng đã bắt đầu quan tâm đến việc tạo nên những tác động xã hội, hay là những hoạt động phi lợi nhuận. Mô hình này là một mô hình đa giá trị - ở đó các doanh nhân vừa tạo giá trị kinh tế cho bản thân, vừa tạo tác động lên xã hội, vừa giảm thiểu tác động lên môi trường”.
“Nắm bắt mô hình kinh doanh này là tối quan trọng đối với Việt Nam” - bà Catherine Phuong, Trợ lý Giám đốc quốc gia của UNDP tại Việt Nam nhận định. Theo bà, mô hình này chính là phát triển cách tiếp cận bền vững và bao trùm hơn cho tăng trưởng kinh tế, thông qua đổi mới sáng tạo và công nghệ; nâng cao năng suất lao động, đồng thời giải quyết những thách thức về xã hội và môi trường mà quốc gia đang đối mặt, và đẩy nhanh tiến độ thực hiện Mục tiêu phát triển bền vững.
Cần thiết xây dựng hệ sinh thái phát triển cho khu vực SIB
Để thúc đẩy sự phát triển của khu vực SIB tại Việt Nam, bà Catherine Phuong cho rằng vai trò của Chính phủ là rất quan trọng trong việc tạo ra các cơ hội tiếp cận nguồn vốn và các phương pháp tài chính sáng tạo khác cho khu vực SIB; đẩy mạnh sự kết nối giữa SIB và các DN khác trong khối tư nhân và thành lập mạng lưới đại diện cho khu vực SIB.
Còn theo GS. Trần Thọ Đạt, Hiệu trưởng Trường ĐHKTQD, trường học, đặc biệt là các trường đại học giữ một vị trí trọng yếu trong việc hỗ trợ và thúc đẩy môi trường kinh doanh, hệ sinh thái để các SIB, DN phát triển bền vững phát triển. “Thông qua các nghiên cứu, các trường đại học sẽ giúp đưa ra bức tranh khá đầy đủ và toàn diện về thực trạng của khu vực DN này ở Việt Nam. Đồng thời, thông qua việc đưa vào chương trình đào tạo những kiến thức về SIB, DN phát triển bền vững, các trường cũng đảm nhiệm việc đào tạo ra nguồn nhân lực có những am hiểu về những vấn đề này ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường để có những định hướng sau này cho hoạt động kinh doanh của mình” - GS. Trần Thọ Đạt lý giải.
PGS.TS. Trương Thị Nam Thắng, Giám đốc Trung tâm Sáng tạo xã hội khởi nghiệp (ĐHKTQD) cho rằng, cần có thêm các chính sách hỗ trợ cho các SIB thông qua 4 khía cạnh: Vốn, thị trường, nâng cao năng lực, tiếp cận thông tin. Theo đó, Chính phủ có thể khuyến nghị các DN, tổ chức công sử dụng dịch vụ, sản phẩm của các SIB, kể cả các DN thương mại thông thường khi có nhiều hợp đồng với các SIB cũng sẽ được công nhận và hưởng những chính sách hỗ trợ, khuyến khích nhất định. Hoặc có thể chia nhỏ gói thầu, tạo điều kiện tiếp cận cho các SIB.
Đến từ Dự án “Save your ocean”, bà Quỳnh Hương cho biết mô hình DN cân bằng giữa lợi ích kinh tế và mục tiêu xã hội còn khá mới mẻ ở Việt Nam. Hiện chưa có nhiều khóa đào tạo, chương trình tư vấn chuyên môn giúp các start-up trang bị kiến thức, kỹ năng để vận hành DN, dự án một cách hiệu quả.
Bà Hương bày tỏ mong muốn có cơ chế thông tin rõ ràng hơn về những thay đổi trong chính sách, các chương trình hỗ trợ từ phía các cơ quan quản lý nhà nước, đồng thời có thêm nhiều chương trình tư vấn, đào tạo ngay tại Việt Nam để những đối tượng quan tâm tiếp cận, học hỏi.
SIB là một tổ chức ở đó hoạt động thương mại và cam kết tạo tác động tích cực lên xã hội, môi trường là hai nguyên lý trung tâm của chiến lược vận hành tổ chức. Việc cân bằng giữa mục tiêu xã hội, môi trường với mô hình thương mại cho phép loại hình tổ chức này có thể giải quyết các thách thức xã hội và môi trường một cách bền vững.